Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Radomiu

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 3 sierpnia 2023 roku Sąd Rejonowy w Radomiu ustanowił na rzecz uczestnika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T. służebność przesyłu na nieruchomości położonej w R. przy ul. (...)’a, składającej się z działek o nr ewidencyjnych (...) i (...), dla której Sąd Rejonowy w Radomiu VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr KW (...), zgodnie z mapą do ustanowienia służebności przesyłu, sporządzoną przez biegłego sądowego geodetę uprawnionego S. D., przyjętą do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego w dniu 29 czerwca 2022 roku za numerem identyfikacyjnym P. (...).(...). (...), stanowiącą integralną część niniejszego postanowienia, polegającą na prowadzeniu przez przedmiotowe nieruchomości odcinka sieci gazowej (...) o szerokość 1 metra, po 0,50 m na obie strony przewodu gazociągu, w zakresie działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni (...) m ² oraz w zakresie działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni 78 m ² w obszarze wyznaczonym linią czerwoną oraz dostępie uczestnika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T. do urządzeń gazowych w celu przeprowadzenia inspekcji ich stanu, wykonywania bieżących napraw i konserwacji istniejących urządzeń, usuwania awarii, a także prowadzenia prac budowlanych polegających na przebudowie, odbudowie lub remoncie istniejącej sieci gazowej. Ponadto zasądził od uczestnika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T. na rzecz wnioskodawczyni J. B. kwotę 2.751 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu płatną w terminie 7 dni od uprawomocnienia się niniejszego postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności oraz kwotę 2.580 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty i nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Radomiu od uczestnika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T. kwotę 7.134,37 zł tytułem nieuiszczonych wydatków sądowych.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia:

J. B. jest właścicielem nieruchomości położonej w R. przy ul. (...)’a, składającej się z działek oznaczonych numerami (...) i (...), dla której Sąd Rejonowy w Radomiu VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...). J. B. przedmiotową nieruchomość otrzymała od matki M. W. w drodze darowizny przekazania gospodarstwa rolnego, sporządzonej aktem notarialnym w dniu 20 września 1990 roku oraz umowy uzupełniającej przekazanie gospodarstwa rolnego z dnia 26 września 1991 roku. Zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie budowy sieci gazowej zasilającej budynki, na żądanie Komitetu Budowy Gazociągu przy ulicy (...) w R., zostało wydane w dniu 9 lutego 1991 roku. W dniu 28 listopada 1991 roku zostały określone warunki techniczne przyłączenia i dostawy gazu oraz sporządzono projekt techniczny odcinka gazociągu. Inwestorem budowy gazociągu był Społeczny Komitet Budowy Gazociągu przy (...)w R.. Została wydana decyzja lokalizacyjna nr (...) z dnia 4 kwietnia 1992 roku ustalająca na warunkach stałych inwestora Komitet Budowy Gazociągu przy ulicy (...) w R. reprezentowanego przez A. P.. Realizacja gazociągu była prowadzona w ramach tzw. czynu społecznego. Zgodę na przeprowadzenie sieci gazociągu na ich działkach wyrazili w marcu 1992 roku następujący właściciele: K. R., J. M., J. R. i J. S.. W aktach brak jest zgody właścicielki działki (...)i (...) tj. J. B.. Na ww. nieruchomości posadowiony został pod powierzchnią gruntu gazociąg (...) relacji G.C., w zakresie działki nr (...) w części o powierzchni (...) m ², zaś w zakresie działki nr (...) – o powierzchni (...) m ². Szerokość pasa technologicznego dla tego gazociągu wynosi 1 m, przy czyn jego środek stanowi oś gazociągu. Gazociąg (...) wybudowano na podstawie decyzji nr (...) Prezydenta Miasta R. z dnia 24 kwietnia 1992 roku. Odbiór techniczny robót gazociągowych przy ul. (...)’a w R. został sporządzony w dniu 21 maja 1992 roku przez (...) Sp. z o.o. (poprzednika prawnego uczestnika) oraz Społeczny Komitet Gazociągu przy ul. (...) w R.. Tego samego dnia został przyjęty do używania i przekazany do eksploatacji. Mazowiecki Okręgowy Zakład Gazownictwa dokonał przejęcia wybudowanego odcinka sieci gazowej. Dokonując oceny prawnej ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy stwierdził, że wniosek zasługiwał na uwzględnienie. Sąd Rejonowy wskazał, że uczestnik wnosił o oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu, podnosząc zarzut zasiedzenia w dobrej wierze służebności przesyłu z dniem 21 maja 2012 roku. W dniu 21 maja 1992 roku protokołem nr (...)dokonano odbioru technicznego robót gazociągowych. Uczestnik postępowania również jako datę początkową biegu zasiedzenia wskazał 24 kwietnia 1992 roku na podstawie decyzji Prezydenta Miasta R. z dnia 24 kwietnia 1992 roku nr (...) zezwalającą na budowę gazociągu. Z tego też faktu wywodził swoją dobrą wiarę. W przedmiotowej sprawie, bezspornym jest, iż wobec lokalizacji gazociągu nie wydano decyzji wywłaszczeniowej, a jedynie decyzję o pozwoleniu na budowę gazociągu zgodnie z decyzją o lokalizacji inwestycji. Pozwolenie na budowę zostało wydane w trybie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 24 października 1974 r. – Prawo budowane, zgodnie z którym pozwolenie na budowę uprawnia do rozpoczęcia i wykonywania robót budowlanych. W razie potrzeby w pozwoleniu określa się warunki i wymagania, które powinny być zachowane przy prowadzeniu robót. Stosownie do art. 29 ust. 4 cyt. ustawy, pozwolenie na budowę mogło być wydane wyłącznie jednostce organizacyjnej lub osobie, która wykaże prawo do dysponowania nieruchomością. Z treści przedmiotowej decyzji (jej uzasadnienia) nie wynika, na jakiej podstawie przyjęto, że inwestor posiada prawo do dysponowania nieruchomością, choć podstawą – w przypadku nieruchomości stanowiącej własność wnioskodawczyni – była zgoda wyrażona przez ówczesnego właściciela na przeprowadzenie gazociągu. W tym przypadku uczestnik postępowania nie dysponował zgodą wnioskodawczyni, właścicielki przedmiotowej nieruchomości, na przeprowadzenie gazociągu przez jej działki. Zgodę na przeprowadzenie sieci gazociągu wyrazili w marcu 1992 roku jedynie następujący właściciele: K. R., J. M., J. R. i J. S. i to oni zostali wskazani jako właściciele działek przez który ma przebiegać gazociąg. Ponadto dla nabycia służebności o treści odpowiadającej treści służebności przesyłu konieczne jest korzystanie z nieruchomości w zakresie niezbędnym do eksploatowania posadowionych na niej trwałych i widocznych urządzeń (co było bezsporne) przez wymagany okres czasu: 20 lat w przypadku uzyskania władztwa w dobrej wierze i 30 lat w przypadku uzyskania władztwa w złej wierze. Rozstrzygając czy uzyskanie posiadania służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu nastąpiło w złej wierze należy mieć na uwadze całokształt okoliczności poprzedzających i towarzyszących uzyskaniu posiadania służebności. Domniemanie dobrej wiary jest obalone, gdy z całokształtu okoliczności wynika, że przedsiębiorca przesyłowy w chwili uzyskania posiadania wiedział lub powinien był wiedzieć przy zachowaniu wymaganej staranności, że do nieruchomości, na której zlokalizowane są urządzenia przesyłowe nie przysługuje mu prawo o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Domniemanie dobrej wiary nieuprawnionego posiadacza nieruchomości w zakresie służebności przesyłu obala wykazanie braku własnego tytułu posiadacza uprawniającego do wejścia na cudzy grunt i korzystania z niego w określonym zakresie. W sprawie niniejszej brak jest wystarczających podstaw do przyjęcia dobrej wiary przedsiębiorstwa przesyłowego. Zgromadzony materiał dowodowy wykazał, że poprzednik prawny uczestnika postępowania w okresie realizacji inwestycji polegającej na budowie urządzeń przesyłowych w 1992 roku nie posiadał prawa do dysponowania nieruchomością stanowiącą obecnie własność wnioskodawczyni. Wbrew przekonaniu uczestnika postępowania tytułem takim nie jest decyzja Prezydenta Miasta R. z dnia 24 kwietnia 1992 roku nr(...) zezwalająca na budowę gazociągu. Pozwolenie na budowę uprawniało jedynie do rozpoczęcia i wykonywania robót budowlanych w zakresie budowy gazociągu. Żaden z tych dokumentów nie dotyczył natomiast pozwolenia na wykonywanie czynności związanych z eksploatacją i konserwacją infrastruktury przesyłowej po zakończeniu budowy inwestycji. O dobrej wierze nie decyduje pozwolenie na budowę. Jest to wyłącznie decyzja administracyjna wydana zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego, która zezwala na rozpoczęcie i prowadzenie budowy bądź na wykonywanie innych robót budowlanych niezwiązanych z budową obiektu budowlanego. Pozwolenie na budowę jest aktem niezbędnym dla legalnego zrealizowania zamierzeń inwestycyjnych na nieruchomości, ale nie wynika z niego jakikolwiek tytuł prawny do władania cudzą nieruchomością w zakresie jej wykorzystania na cele budowlane i dalszego korzystania ze wzniesionych na niej urządzeń. Tytuł taki musi być uzyskany na podstawie umowy albo stosownego orzeczenia, względnie przez zasiedzenie. Z decyzji o pozwoleniu na budowę nie można wnioskować, że organ właściwy do jej wydania objął rozpoznaniem także kwestię tytułu inwestora do nieruchomości, na której zamierza zrealizować swoje plany. Wydanie takiej decyzji może świadczyć co najwyżej o tym, że inwestor zapewnił o posiadaniu takiego tytułu, ale nie może przesądzać jego istnienia. Decyzja o pozwoleniu na budowę bezpośrednio jedynie legalizuje zamierzenia budowlane inwestora, w tym także przedsiębiorcy prowadzącego działalność przy wykorzystaniu urządzeń przesyłowych. Decyzje te nie tworzą tytułu prawnego do korzystania z cudzej nieruchomości, w tym także w zakresie treści służebności przesyłu. Ich wydanie nie przesądza dobrej wiary podmiotu, który na cudzej nieruchomości wybudował urządzenia przesyłowe i korzystał z nich w zakresie treści służebności przesyłu. Skoro uzyskanie pozwolenia na budowę jakiejkolwiek sieci przesyłowej nie przesądza o istnieniu dobrej wiary posiadacza, to tym bardziej nie prowadzi ono do powstania tytułu prawnego do korzystania z cudzego gruntu odpowiadającego służebności przesyłu. Przedstawione wnioski wynikają z konstatacji, że stałe korzystanie z urządzeń przesyłowych polega m.in. na prowadzeniu prac o charakterze konserwacyjnym lub naprawczym, co zakłada swobodny dostęp do tych urządzeń, a tych uprawnień nie gwarantuje ani uzyskanie pozwolenia na budowę urządzeń przesyłowych ani zgodność budowy z wymogami prawa budowlanego. Decyzja o pozwoleniu na budowę w żadnym razie nie może być traktowana jako decyzja zezwalająca na wejście na cudzy grunt i legalizująca tę czynność. Nie można zatem twierdzić, że pozwolenie na budowę rozstrzyga o uprawnieniu do korzystania z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu. W toku niniejszego postępowania uczestnik postępowania nie powołał skutecznie żadnej podstawy prawnej, która uprawniałaby go do korzystania z nieruchomości wnioskodawczyni. Złożone do akt pisma nie wykreowały prawa poprzednika prawnego uczestnika postępowania i w konsekwencji prawa uczestnika do swobodnego korzystania z urządzeń przesyłowych i prowadzeniu względem nich prac o charakterze konserwacyjnym lub naprawczym, do czego niezbędnym jest swobodny dostęp do tych urządzeń. Od przedsiębiorstwa przesyłowego można i należy wymagać wiedzy, że takie akty (decyzje) jak wskazana powyżej, nie dawały wymaganego uprawnienia do zainstalowania urządzenia przesyłowego i przeprowadzania czynności związanych z jego obsługą. Wymaganie takiej wiedzy od tych przedsiębiorstw przesyłowych przesądza zatem ich złą wiarę w omawianych przypadkach co do uzyskanego władania nieruchomością w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu. W niniejszej sprawie uczestnik postępowania wykazał, że jego poprzednik prawny przejął stanowiącą obecnie własność uczestnika linię przesyłową - gazociąg. Wykazał również przesłankę korzystania przez siebie oraz swoich poprzedników prawnych z tego gazociągu jako trwałego i widocznego urządzenia na cudzym gruncie, w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność – korzystanie z nieruchomości będące przejawem władztwa nad nią w zakresie, w jakim uprawnia do niego służebność (dla siebie) począwszy od dnia 21 maja 1992 roku, co wynika wprost z treści protokołu odbioru technicznego robót gazociągowych. Uczestnik postępowania, a wcześniej jego poprzednicy prawni, korzysta z nieruchomości w zakresie niezbędnym do zapewnienia prawidłowego i niezakłóconego działania gazociągu m.in. poprzez eksploatację, dokonywanie kontroli, przeglądów, konserwacji, napraw, modernizacji i remontów. Wskazane działania były przy tym podejmowane nieprzerwanie od momentu odbioru inwestycji w 1992 roku. Tym samym, dla stwierdzenia zasiedzenia służebności przesyłu konieczny jest wyłącznie upływ odpowiednio długiego czasu. W niniejszej sprawie nastąpiło obalenie domniemania dobrej wiary posiadacza. W konsekwencji do przyjęcia, że uczestnik postępowania nabył przez zasiedzenie służebność przesyłu koniecznym byłoby posiadanie przedmiotowej służebności przez okres 30 lat. Skoro zatem gazociąg (...) został odebrany w dniu 21 maja 1992 r., zaś wniosek o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz uczestnika postępowania złożono w dniu 20 stycznia 2021 r. uznać należy, że uczestnik postępowania nie nabył tytułu prawnego do dysponowania nieruchomością wnioskodawczyni w zakresie odpowiadającym w swej treści służebności przesyłu przez zasiedzenie wobec braku upływu czasu koniecznego do zasiedzenia. Sąd Rejonowy uznał zatem, że wbrew twierdzeniom uczestnika postępowania, nie posiada on tytułu prawnego do dysponowania nieruchomością wnioskodawczyni w zakresie służebności przesyłu. Warunkiem ustanowienia tej służebności jest przesądzenie, że jej ustanowienie jest konieczne dla właściwego korzystania z urządzeń, które mają być wybudowane przez przedsiębiorcę przesyłowego lub które stanowią jego własność, o których mowa jest w art. 49 § 1 k.c. W takiej sytuacji nieruchomość, na której stoją lub przez którą przechodzą urządzenia przesyłowe, można obciążyć prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń. Przedmiotowy gazociąg przebiegający pod powierzchnią gruntu nieruchomości stanowiących własność wnioskodawczyni stanowi element przedsiębiorstwa należącego do uczestnika postępowania. W ocenie Sądu Rejonowego, dla zapewnienia uczestnikowi postępowania dostępu do gazociągu, który pozostaje w granicach nieruchomości wnioskodawczyni, niezbędne jest przyznanie mu prawnej możliwość wstępu na teren nieruchomości. Jest to konieczne dla przeprowadzania konserwacji, remontów i okresowych przeglądów elementów sieci przesyłowej. Dzięki temu będzie zapewniona sprawność gazociągu, która jest przecież niezbędna dla zapewnienia niezakłóconego przesyłu gazu. Sąd Rejonowy uznał, że zachodzą przesłanki do ustanowienia służebności przesyłu na przedmiotowej nieruchomości. Określona w postanowieniu treść prawa obciążającego nieruchomość, stanowiącą własność wnioskodawczyni w ramach służebności przesyłu, odpowiada potrzebom uczestnika postępowania. Ustanowiona służebność ogranicza prawa właściciela, w efekcie przysługuje mu wynagrodzenie z tego tytułu. Sąd Rejonowy ustalił wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu w wysokości 2.751 zł, przyjmując wysokość wynagrodzenia zgodnie z opinią biegłej rzeczoznawcy majątkowego. Termin płatności wynagrodzenia Sąd Rejonowy ustalił w terminie 7 dni od uprawomocnienia się postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności, mając na uwadze, że wysokość ustalonego wynagrodzenia nie jest znaczna.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał przepisy art. 305 ¹, art. 305 ² § 2 k.c., art. 172§2 k.c. w zw. z art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. Sąd Rejonowy zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni koszty procesu, które poniosła w przedmiotowej sprawie. O wydatkach poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa orzekł na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 785).

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniósł uczestnik, zaskarżając je w całości. Zarzucił:

I.  naruszenie przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, tj.:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

a)  przyjęcie, że na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego nie można przypisać uczestnikowi dobrej wiary, chociaż żaden z dowodów przedłożonych w sprawie nie uzasadnia przekonania, że domniemanie dobrej wiary zostało obalone;

b)  błędną ocenę zgromadzonych w sprawie dokumentów, które stanowią podstawę do ustalenia po stronie uczestnika dobrej wiary;

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1.  art. 7 k.c. w związku z art. 6 k.c. poprzez ich niezastosowanie i uznanie, że uczestnik znajdował się w złej wierze, pomimo że Sąd pierwszej instancji związany jest domniemaniem dobrej wiary, a zgodnie z art. 6 k.c. ciężar jego obalenia spoczywa na stronie, która z przypisania złej wiary wywodzi dla siebie korzystne skutki prawne, natomiast w sprawie nie został przeprowadzony żaden dowód pozwalający na przełamanie dobrej wiary;

2.  art. 172 k.c. w związku z art. 292 k.c. w związku z art. 305 ⁴ k.c. poprzez ich błędne niezastosowanie, podczas gdy prawidłowo ustalony stan faktyczny prowadził do przekonania, że doszło do zasiedzenia służebności przesyłu na rzecz uczestnika.

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu oraz zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów postępowania za obie instancje w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

W pierwszej kolejności omówienia wymagają zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego zmierzające do podważenia ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji. Dopiero po dokonaniu prawidłowych ustaleń faktycznych możliwa jest bowiem ich ocena prawna.

Sąd Okręgowy podziela w całości ustalenia Sądu pierwszej instancji dokonane na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego i ocenionego zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, wyrażoną w treści art. 233§1 k.p.c. Nie ma zatem potrzeby powtarzania tych ustaleń.

Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 233§1 k.p.c. którego skarżąca upatruje w przyjęciu, że na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego nie można przypisać uczestniczce dobrej wiary, chociaż żaden z dowodów przedłożonych w sprawie nie uzasadnia przekonania, że domniemanie dobrej wiary zostało obalone oraz w błędnej ocenie zgromadzonych w sprawie dokumentów.

Wbrew twierdzeniom skarżącej zgromadzone w aktach dokumenty nie mogą stanowić podstawy do ustalenia po stronie uczestniczki dobrej wiary. Skarżąca w apelacji nie podała, które konkretnie dokumenty jej zdaniem dowodzą dobrej wiary. Zdaniem Sądu Okręgowego, ocena dowodów dokonana przez Sąd pierwszej instancji w żadnym razie nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w treści art. 233§1 k.p.c. Zgodnie z tą zasadą, Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, a zatem z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. Ustalenia Sąd Rejonowego w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy zostały dokonane w oparciu o ocenę dowodów zgodną z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania. Sąd Rejonowy oparł swoje ustalenia min. na dokumentach, które nie były kwestionowane przez strony postępowania. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie Sądu. W szczególności skarżący powinien wykazać, jakie kryteria oceny naruszył Sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając. Z uzasadnienia apelacji wynika, że skarżąca przede wszystkim podnosi, że nie doszło do obalenia domniemania dobrej wiary posiadacza (art. 7 k.c.). Treść zarzutów wskazuje na to, że skarżąca nie zgadza się również z oceną prawną ustaleń dokonanych na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w zakresie dotyczącym złej wiary posiadacza służebności przesyłu. W toku postępowania (...) sp. z o.o. w T. podnosiła, że posiadanie prawa do dysponowania nieruchomością wywodzi z faktu wydania decyzji nr (...) z dnia 24 kwietnia 1992 roku udzielającej pozwolenia na budowę gazociągu Społecznemu Komitetowi Budowy Gazociągu przy ul. (...) w R. (pismo uczestniczki, k. 247). Jako datę początkową biegu zasiedzenia uczestniczka wskazywała 21 maja 1992 roku, tj. datę odbioru technicznego robót gazociągowych w ul. (...) w R. przez Mazowiecki Okręgowy Zakład Gazownictwa stanowiący wówczas część przedsiębiorstwa państwowego (pismo uczestniczki, k.33). Podnosiła, że od tej chwili poprzednicy prawni uczestniczki i uczestniczka eksploatują gazociąg.

W sprawie niniejszej bezspornym jest, że gazociąg na nieruchomości wnioskodawczyni został posadowiony w 1992 roku. Inwestorem budowy gazociągu był Społeczny Komitet Budowy Gazociągu przy ul. (...) w R..

Z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy wynika, że zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie budowy sieci gazowej zasilającej budynki, na żądanie Komitetu Budowy Gazociągu przy ulicy (...) w R., zostało wydane w dniu 9 lutego 1991 roku (k.235). W dniu 28 listopada 1991 roku zostały określone warunki techniczne przyłączenia i dostawy gazu oraz sporządzono projekt techniczny odcinka gazociągu (k.235). Prezydent Miasta R. wydał w dniu 4 kwietnia 1992 roku decyzję lokalizacyjną nr (...) ustalającą lokalizację inwestycji dla inwestora Komitetu Budowy Gazociągu przy ulicy (...) w R. (k. 235). W dniu 24 kwietnia 1992 roku Prezydent Miasta R. wydał decyzję nr (...) udzielającą pozwolenia na budowę tego gazociągu (k.14, k.235). Realizacja gazociągu była prowadzona w ramach tzw. czynu społecznego. Zgodę na przeprowadzenie sieci gazociągu na ich działkach wyrazili w marcu 1992 roku: K. R., J. M., J. R. i J. S.. W dokumentacji dotyczącej inwestycji brak jest zgody właścicielki działek nr ew. (...) i (...), tj. J. B. na przeprowadzenie gazociągu przez jej nieruchomość. J. B. zaprzeczyła, aby ktoś pytał ją o zgodę na przeprowadzenie gazociągu na jej nieruchomości. Nie przypominała sobie takiej okoliczności (k.182 verte). Na jej nieruchomości został posadowiony pod powierzchnią gruntu gazociąg (...) relacji G.C., który wraz z pasem eksploatacyjnym zajmuje w zakresie działki nr (...) powierzchnię (...) m ², zaś w zakresie działki nr (...) – powierzchnię (...) m ². Okoliczność ta jest bezsporna, wynika z opinii biegłego geodety S. D. (k. 276). Odbioru technicznego robót gazociągowych przy ul. (...)w R. dokonano w dniu 21 maja 1992 roku. W odbiorze tym uczestniczyli przedstawiciel inwestora oraz przedstawiciel Mazowieckiego Okręgowego Zakładu Gazownictwa. Tego samego dnia gazociąg został przyjęty do używania i przekazany do eksploatacji. Mazowiecki Okręgowy Zakład Gazownictwa dokonał przejęcia wybudowanego odcinka sieci gazowej (k.235).

W aktualnym orzecznictwie w odniesieniu do posiadania nieruchomości w zakresie służebności o treści służebności przesyłu przyjmuje się, że dobra wiara zasiadującego posiadacza występuje wówczas, gdy ingerowanie w cudzą własność w zakresie odpowiadającym służebności rozpoczęło się w takich okolicznościach, które usprawiedliwiały przekonanie posiadacza, że nie narusza on cudzego prawa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2014 r., II CSK 472/13, nie publ.), względnie, gdy posiadacz powołując się na przysługujące mu prawo błędnie przypuszcza, że prawo to mu przysługuje, jeśli tylko owo błędne przypuszczenie w danych okolicznościach sprawy uznać należy za usprawiedliwione. Z kolei w złej wierze jest ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo wie, że prawo to mu nie przysługuje albo też ten, kto wprawdzie ma świadomość co do nie przysługiwania mu określonego prawa, jednakże jego niewiedza nie jest usprawiedliwiona w świetle okoliczności danej sprawy. Dobrą wiarę wyłącza zarówno pozytywna wiedza o braku przysługującego prawa, jak i brak takiej wiedzy wynikający z braku należytej staranności, a więc niedbalstwa (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2017 r., I CSK 360/14, nie publ.). Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego wybudowanie na cudzej nieruchomości urządzeń przesyłowych przez korzystające z nich przedsiębiorstwo po uzyskaniu decyzji wydawanych w procesie budowlanym nie rozstrzyga o możliwości zakwalifikowania posiadania nieruchomości, na której te urządzenia zostały posadowione, jako wykonywanego w dobrej wierze (por. uchwała Sądu Najwyższego z 20 listopada 2015r., III CZP 76/15, OSNC 2016/12/138, postanowienie Sądu Najwyższego z 1 grudnia 2022r., II CSKP 635/22, Lex 3487804, postanowienie Sądu Najwyższego z 14 września 2023r., I CSK 4543/22, Lex nr 3604696). Rozstrzygając, czy uzyskanie posiadania służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu nastąpiło w dobrej czy w złej wierze, należy mieć na względzie całokształt okoliczności poprzedzających i towarzyszących uzyskaniu posiadania służebności, a domniemanie dobrej wiary jest obalone, gdy z całokształtu okoliczności wynika, że przedsiębiorca przesyłowy w chwili uzyskania posiadania wiedział lub powinien wiedzieć przy zachowaniu wymaganej staranności, że do nieruchomości, na której zlokalizowane są urządzenia przesyłowe, nie przysługuje mu prawo o treści odpowiadającej służebności przesyłu (por. uchwała Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2016r., III CZP 86/16,OSNC 2017/9/98). O dobrej lub złej wierze posiadacza służebności gruntowej rozstrzyga chwila objęcia danej nieruchomości w posiadanie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 14 stycznia 2022r., I CSK 763/22). W uchwale z dnia 16 maja 2019 r., III CZP 110/18 (OSNC 2020/1/9) Sąd Najwyższy stwierdził, że wybudowanie urządzeń przesyłowych na gruncie osoby trzeciej za jej zgodą wyrażoną bez zachowania formy aktu notarialnego świadczy o złej wierze posiadacza nieruchomości.

W świetle powyższego niezasadne są zarzuty naruszenia prawa materialnego, tj. art. 7 w zw. z art. 6 k.c. oraz art. 172§1 k.c. w zw. z art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c.

Sąd Okręgowy podziela ustalenie Sądu pierwszej instancji, iż uczestniczce i jej poprzednikom prawnym nie można przypisać przymiotu posiadacza służebności w dobrej wierze. Skoro dobra wiara posiadacza służebności jest to błędne ale w danych okolicznościach uzasadnione przekonanie przedsiębiorcy przesyłowego, że jest uprawniony do korzystania z cudzej własności bez obowiązku zawarcia odrębnej umowy czy też ponoszenia opłat. Przekonanie to musi mieć podstawę faktyczną w zdarzeniu, które u przeciętnego przedsiębiorcy wywołałoby poczucie, że może korzystać z cudzej nieruchomości nieodpłatnie.

Poprzednik prawny uczestniczki dokonując przejęcia gazociągu nie dysponował zgodą właściciela nieruchomości na wybudowanie na niej gazociągu ani też żadnym innym dokumentem uprawniającym do korzystania z cudzej nieruchomości w zakresie służebności odpowiadającej służebności przesyłu. Swoją wiedzę czerpał wyłącznie z pozwolenia na budowę gazociągu tymczasem będąc profesjonalistą winien zdawać sobie sprawę, że decyzja – pozwolenie na budowę nie przesądza o uprawnieniu do korzystania z cudzej rzeczy w zakresie służebności przesyłu. Wgląd w dokumentację techniczną budowy gazociągu umożliwiał stwierdzenie, że wnioskodawczyni nie wyraziła zgody na przeprowadzenie przez jej nieruchomość gazociągu, nie zawarła w tym zakresie żadnej umowy z inwestorem ani dysponentem gazociągu i że nie dysponowano żadnym dokumentem uprawniającym do przeprowadzenia gazociągu przez nieruchomość wnioskodawczyni. Z powołanego wyżej orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że przeprowadzenie dowodu na okoliczność obalenia domniemania dobrej wiary nie jest koniczne, skoro z okoliczności sprawy na podstawie stanowisk stron można wywieść ocenę, że przedsiębiorca przesyłowy w chwili uzyskania posiadania wiedział lub powinien był wiedzieć przy zachowaniu wymaganej staranności, że do nieruchomości, na której zlokalizowane są urządzenia przesyłowe nie przysługuje mu prawo o treści odpowiadającej służebności przesyłu. W sprawie niniejszej uczestniczka nie była w stanie nie tylko udowodnić ale nawet wskazać na jakiej podstawie jej poprzednik prawny objął w posiadanie w zakresie służebności przesyłu nieruchomość należącą obecnie do wnioskodawczyni. Nie wskazał żadnego wydarzenia, którego zaistnienie mogłoby wywołać mylne przekonanie, że przysługuje mu wykonywane przez niego prawo. Takim zdarzeniem, jak wykazano powyżej, nie może być bowiem wydanie przez Prezydenta Miasta R. decyzji nr (...) z dnia 24 kwietnia 1992 roku w procesie budowlanym (pozwolenia na budowę gazociągu, k. 14). Takim zdarzeniem nie było również uzyskanie decyzji lokalizacyjnej na budowę gazociągu, która została wydana przez Prezydenta Miasta R. w dniu 4 kwietnia 1992 roku. Decyzje te nie były poprzedzone udzieleniem zgody przez wnioskodawczynię na budowę gazociągu na jej nieruchomości. Z wyjaśnień wnioskodawczyni oraz dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy wynika, że ani inwestor ani podmiot profesjonalny jakim było przedsiębiorstwo państwowe będące poprzednikiem prawnym uczestniczki nie dysponowało w chwili przejęcia gazociągu do eksploatacji żadnym dokumentem upoważniającym do zajęcia nieruchomości wnioskodawczyni na potrzeby gazociągu.

Z tych względów prawidłowo Sąd Rejonowy uznał, że poprzednik prawny uczestniczki objął nieruchomość w posiadanie w zakresie służebności przesyłu w złej wierze, a zatem termin zasiedzenia nie upłynął do czasu przerwania tego terminu w dacie złożenia przez właściciela nieruchomości wniosku o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem w dniu 20 stycznia 2021 roku (k. 3-25).

Wobec powyższego apelacja jako niezawierająca uzasadnionych podstaw faktycznych ani prawnych podlegała oddaleniu, o czym Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

Joanna Kaczmarek-Kęsik