Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Radomiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 września 2016 roku

Sąd Okręgowy w Radomiu VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Jarosław Łuczaj

Protokolant st. sekr. sąd. Marta Gackiewicz

po rozpoznaniu w dniu 14 września 2016 roku w Radomiu

sprawy M. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o ustalenie wysokości kapitału początkowego i emerytury częściowej

na skutek odwołania M. M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 22 lipca 2015 roku, nr (...)-2003 i z dnia 23 lipca 2015, nr (...)

zmienia zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyjmuje do ustalenia wysokości kapitału początkowego i emerytury częściowej okres zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R. od 1 lipca 1979 roku do 30 kwietnia 1981 roku.

SSO Jarosław Łuczaj

Sygn. akt VI U 1138/15

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 25 sierpnia 2015 roku M. M. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. z dnia 22 lipca 2015 roku,
nr (...), o ponownym ustaleniu kapitału początkowego oraz od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. z dnia 23 lipca 2015 roku nr(...)zarzucając: naruszenie art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i ustalenie kapitału początkowego w wysokości nieprawidłowej, tj. bez uwzględnienia jako okresu składkowego okresu pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R. od 1 lipca 1979 roku do 30 kwietnia 1981 roku; art. 6 ust. 2 pkt 12 w/w ustawy poprzez nieuznanie za okres składkowy okresu pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R. od 1 lipca 1979 roku do 30 kwietnia 1981 roku; art. 4 dekretu z dnia 4 marca 1976 roku o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin poprzez jego niezastosowanie i nieustalenie dni pracy według określonych w tym przepisie zasad, pomimo zalegającego w aktach organu rentowego świadectwa pracy oraz informacji o zarobkach uzyskanych przez ubezpieczonego w spornym okresie. Wniósł o zmianę decyzji z dnia 22 lipca 2015 roku, nr (...)-2003, poprzez nakazanie organowi rentowemu ustalenia kapitału początkowego z uwzględnieniem okresu pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R. od 1 lipca 1979 roku do 30 kwietnia 1981 roku oraz o zmianę decyzji z dnia 23 lipca 2015 roku, nr (...) i ustalenie wysokości emerytury częściowej z uwzględnieniem pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R. w okresie od 1 lipca 1979 roku do 30 kwietnia 1981 roku (odwołania – k. 3-4, 11-12).

W odpowiedzi na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o ich oddalenie. Wskazano, że w dniu 21 kwietnia 2015 roku wnioskodawca zgłosił wniosek o ponowne przeliczenie emerytury przedkładając dodatkowe dokumenty, które dotyczyły wynagrodzeń osiąganych przed 1999 rokiem, zatem należało w pierwszej kolejności dokonać przeliczenia wartości kapitału początkowego. Decyzją z dnia 22 lipca 2015 roku przeliczono wartość kapitału, nie został w niej zaliczony okres zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R., ponieważ wnioskodawca był członkiem Spółdzielni i nie przedłożył zaświadczenia o ilości przepracowanych dniówek. Także w decyzji z dnia 23 lipca 2015 roku o przeliczeniu kapitału początkowego nie uwzględniono w/w okresu. Powołując się na art. 4 dekretu z dnia 4 marca 1976 roku o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin - ZUS wskazał, że do ustalenia okresu pracy w spółdzielni wymaganego do uzyskania świadczeń konieczne jest przedstawienie informacji o ilości przepracowanych dni w każdym roku (odpowiedź na odwołania – k. 5, 14).

Postanowieniem z dnia 19 października 2015 roku Sąd połączył sprawę o ustalenie wysokości emerytury ze sprawą o ustalenie wysokości kapitału początkowego celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia (postanowienia – k. 7, 16).

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

M. M., urodzony (...), w dniu 16 października 2003 roku złożył wniosek o ustalenie kapitału początkowego. Decyzją z dnia 16 czerwca 2006 roku organ rentowy ustalił kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku w wysokości 148.789,19 zł, przyjmując wskaźnik wysokości podstawy wymiaru na poziomie 124,26 % (decyzja – k. 40-42 akt ZUS dot. kapitału początkowego).

Decyzją z dnia 18 lutego 2015 roku po uwzględnieniu zmian wynikających z ustawy z dnia 28 lipca 2011 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 187, poz. 1112), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. ponownie ustalił kapitał początkowy dla M. M. w wysokości 129.172,45 zł (decyzja – k. 50-52 w aktach ZUS dot. kapitału początkowego).

Po rozpatrzeniu wniosku M. M. z dnia 21 kwietnia 2015 roku, decyzją z dnia 22 lipca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. ponownie ustalił kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku w wysokości 159.602,85 zł. ZUS nie zaliczył okresu pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R. z uwagi na brak liczby przepracowanych dniówek obrachunkowych z tytułu świadczenia pracy jako członek tej Spółdzielni (decyzja – k. 63-65 w aktach ZUS dot. kapitału początkowego).

W dniu 3 lutego 2015 roku M. M. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniosek o przyznanie prawa do emerytury częściowej. Decyzją z dnia 19 lutego 2015 roku organ rentowy przyznał zaliczkę na poczet emerytury częściowej od 2 lutego 2015 roku w kwocie 1.267,54 zł (decyzja – k. 14 akt ZUS).

Po rozpatrzeniu wniosku M. M. z dnia 21 kwietnia 2015 roku o ponowne przeliczenie emerytury, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. decyzją z dnia 23 lipca 2015 roku przeliczył emeryturę częściową od 1 kwietnia 2015 roku na kwotę 1.496,45 zł (decyzja k. 42 akt ZUS).

M. M. w okresie od 1 lipca 1979 roku do 30 kwietnia 1981 roku zatrudniony był w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R. na stanowisku Prezesa Zarządu. Pracę świadczył jako członek tej Spółdzielni w pełnym wymiarze czasu pracy. W tym czasie nie korzystał z urlopów bezpłatnych. W 1979 roku wysokość jego zarobków wyniosła 55.800 zł, w 1980 roku 102.540 zł, a w 1981 roku 35.700 zł (zaświadczenie, świadectwo pracy i deklaracja przystąpienia członka Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w aktach osobowych – k. 21, kserokopia legitymacji ubezpieczeniowej – k. 31 w aktach ZUS dot. kapitału początkowego, zeznania wnioskodawcy – k. 45, 29-29v., zeznania świadków: G. S. – k. 44v. i J. G. – k. 44v.-45).

Sąd dał wiarę powyższym dokumentom, gdyż nie były one kwestionowane przez strony. Za wiarygodne Sąd uznał także zeznania wnioskodawcy i świadków G. S. i J. G., bowiem są ze sobą zgodne, logiczne, a ponadto znajdują potwierdzenie w aktach osobowych wnioskodawcy.

Zgodnie z treścią art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2016 roku poz. 887), wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1)z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2)z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3)z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty,

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Stosownie zaś do treści art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

Wskazać należy, że M. M. domagał się ustalenia wysokości kapitału początkowego oraz ustalenia wysokości emerytury częściowej z uwzględnieniem okresu pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R. S. Organ rentowy zaś konsekwentnie podtrzymywał stanowisko o możliwości zaliczenia spornego okresu tylko na podstawie informacji o liczbie przepracowanych dniówek obrachunkowych.

Warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu należy - w okresie, którego dotyczy spór - odnieść do art. 1 w związku z art. 2 pkt 3 dekretu z dnia 4 marca 1976 roku o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin (tekst jednolity Dz. U. z 1983 roku Nr 27, poz. 135 ze zm.), wymieniającego jako podmioty ubezpieczenia społecznego członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz innych spółdzielni, zrzeszonych w (...) Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, wykonujących pracę w tych spółdzielniach, członków spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w Krajowym Związku (...), którzy wykonują pracę w zespołowych gospodarstwach rolnych tych spółdzielni i pozostałe osoby, wykonujące pracę w spółdzielniach i wynagradzane według zasad obowiązujących członków tych spółdzielni. Każdy zatem członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej, który wykonywał pracę na jej rzecz, wykonywał pracę objętą obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, o której mowa w art. 6 ust. 2 pkt 12 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Objęcie pracy członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych ubezpieczeniem społecznym nie było zastrzeżone innymi warunkami, lecz jednocześnie samo podleganie obowiązkowi ubezpieczenia należy uznać za niewystarczające do zaliczenia okresu ubezpieczenia z tytułu pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej do okresów składkowych. Uwzględniając kontekst systemowy ubezpieczeń społecznych sprzed reformy w 1991 roku trzeba stwierdzić, że wymiar świadczonej pracy miał również wpływ na podleganie ubezpieczeniu społecznemu i wprowadzona w art. 4 dekretu zasada ustalania okresu pracy w spółdzielni, wymaganego do uzyskania świadczeń przez uznawanie za dzień pracy 8 godzin pracy, za miesiąc 20 dni i za rok pracy rok obrachunkowy, w którym mężczyzna przepracował w spółdzielni co najmniej 240 dni lub odpowiednio 18 dni w miesiącu i 220 dni w roku, gdy użytkował działkę przyzagrodową lub dostarczał spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym, poza członkostwem w spółdzielni, decydowała o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu.

Stosowanie przeliczników dniówek obrachunkowych na okresy ubezpieczenia społecznego uzasadnione było ze względu na różnicę między pracą wykonywaną w ramach stosunku pracy a pracą świadczoną w ramach stosunku członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 roku, I UK 142/04, OSNP 2005/17/272 i z dnia 5 czerwca 1968 roku, I PR 183/68, niepublikowany). Stosowanie przepisów o ubezpieczeniu społecznym musiało uwzględniać swoisty stosunek prawny, odmienny zarówno od pracowniczego, jak i od spółdzielczego stosunku pracy, w którym pozostawali członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych, opierający się na prawie i obowiązku każdego zdolnego do pracy członka spółdzielni do wykonywania pracy w spółdzielni w zakresie ustalonym przez statut lub uchwałę walnego zgromadzenia (art. 113 ustawy z dnia 17 lutego 1961 roku o spółdzielniach i ich związkach, Dz. U. Nr 12, poz. 61 ze zm.) oraz przyjmowania za podstawę obliczania wkładu pracy członków dniówki obrachunkowej (art. 116 ustawy o spółdzielniach i ich związkach). Ten sposób obliczania stosowany był zresztą tylko do okresów pracy w spółdzielni przypadających po dniu 1 lipca 1962 roku, kiedy wprowadzono nową ewidencję, odpowiadającą potrzebom emerytalnym; za okres do dnia 30 czerwca 1962 roku za 1 dzień pracy przyjmowało się dniówkę obrachunkową - nie więcej jednak niż 300 rocznie, a jeżeli w spółdzielni brak było ewidencji dniówek obrachunkowych, zaliczało się 100 dni za każdy rok członkostwa. Wyznacznikiem pracy w spółdzielni nie był więc dzień pracy, ale szczególny miernik nakładu pracy, którym była dniówka obrachunkowa (dniówka inwentarzowa, także złoty obrachunkowy), a czasem stawki wynagrodzenia za poszczególne roboty. Ogólna liczba dniówek uzyskanych w danym roku gospodarczym stanowiła podstawę do obliczenia wynagrodzenia członka za dany rok, płatnego zaliczkowo i wyrównywanego po sporządzeniu i zatwierdzeniu bilansu. Aktualny jest pogląd Sądu Najwyższego, że w stosunku do członków rolniczej spółdzielni produkcyjnej istotne dla zaliczenia roku pracy do okresu zatrudnienia wymaganego do uzyskania renty inwalidzkiej lub emerytury jest przepracowanie w tym roku wymaganej ilości dniówek obrachunkowych, a nie faktyczny okres pozostawania w ubezpieczeniu (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 1979 roku, II UR 7/79, Nowe Prawo 1981/6, str. 87, z dnia 12 maja 1999 roku, II UKN 624/98, OSNAPiUS 2000/14/556 i z dnia 1 września 2010 roku, II UK 80/10, niepublikowany).

Powyższy pogląd, ani wskazane wyżej przepisy nie stanowią jednak o źródle wiedzy organu ustalającego prawo do świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, w szczególności nie wymienia się dowodów, na których opierać ma się ustalenie przepracowania wymaganej liczby dniówek obrachunkowych. Zasady dowodzenia tych faktów przed organami rentowymi nie mają zastosowania w toku postępowania przed sądem na skutek odwołania od decyzji, a zastosowanie w tym względzie mają przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, dotyczące postępowania dowodowego.

M. M. przedstawił świadectwo pracy, z którego wynika, że w okresie od 1 lipca 1979 roku do 30 kwietnia 1981 roku zatrudniony był w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R. na stanowisku Prezesa Zarządu w pełnym wymiarze czasu pracy. Z zaświadczenia Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w (...) w C., jak również z wpisu w legitymacji ubezpieczeniowej wnioskodawcy wynika, iż w 1979 roku wysokość jego zarobków wyniosła 55.800 zł, w 1980 roku 102.540 zł, a w 1981 roku 35.700 zł. Z zeznań zaś świadków G. S. i J. G. wynika, iż wnioskodawca w Spółdzielni pracował codziennie, w co najmniej ośmiogodzinnym wymiarze czasu pracy.

Uznając, iż M. M. w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R. pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, Sąd zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. do wyliczenia hipotetycznej wysokości emerytury i kapitału początkowego wnioskodawcy przy uwzględnieniu okresu zatrudnienia od 1 lipca 1979 roku do 30 kwietnia 1981 roku i przy przyjęciu, że pracował co najmniej 8 godzin dziennie, 20 dni w miesiącu i 240 dni w roku oraz przy przyjęciu zarobków za rok 1979 w wysokości 55.800 zł, za rok 1980 - 102.540 zł i za rok 1981 - 35.700 zł.

W oparciu o powyższe zobowiązanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wyliczył wysokość emerytury od 1 kwietnia 2015 roku w kwocie 1.549,52 zł i od 1 marca 2016 roku w kwocie 1.567,52 zł. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniósł zaś 169.118,62 zł. Z wyliczeń tych jednoznacznie wynika więc, że kwestionowany okres zatrudnienia ma istotny wpływ zarówno na wysokość kapitału początkowego wnioskodawcy, jak i jego emerytury częściowej

Biorąc powyższe pod uwagę, w oparciu o treść art. 477 ¹⁴ § 2 kpc Sąd zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyjął do ustalenia wysokości kapitału początkowego i emerytury częściowej okres zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R. od 1 lipca 1979 roku do 30 kwietnia 1981 roku.

SSO Jarosław Łuczaj